Prosta Spółka Akcyjna jako nowy typ spółki handlowej, czyli czym Prosta Spółka Akcyjna różni się od innych spółek kapitałowych. Czy Prosta Spółka Akcyjna rzeczywiście jest prosta?
W dniu 13 lutego 2019 r. do Sejmu wpłynął projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw. Projekt przygotowany przez Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii zakłada wprowadzenie do porządku prawnego nowego rodzaju spółki kapitałowej – Prostej Spółki Akcyjnej. 13 marca 2019 r. odbyło się pierwsze czytanie projektu na posiedzeniu Sejmu. Przewiduje się, że przepisy dotyczące PSA wejdą w życie w pierwszym kwartale 2020 roku.
PSA ma być nowoczesną formą niepublicznej spółki kapitałowej przeznaczoną dla innowacyjnych przedsięwzięć. Założeniem PSA jest by spółka została oparta na prostych i przejrzystych zasadach. Połączenie najważniejszych cech spółki kapitałowej i spółki osobowej ma być koncepcją idealną dla startupów.
Czego potrzebują startupy?
Według projektodawców z uwagi na to, że:
- spółka akcyjna jest zbyt kosztowna i skomplikowana w obsłudze a
- inwestorzy nie mają zaufania do spółek z o.o.,
startupy potrzebują:
- minimum formalności przy zakładaniu spółki,
- możliwości szybkiego pozyskania kapitału,
- uproszczonego procesu likwidacji spółki.
Odpowiedzią na potrzeby ma być PSA. Czy tak będzie w istocie?
Obecnie przewidziane w prawie formy prowadzenia działalności nie są dobrze dopasowane do firm, które są na początku swojej drogi rozwoju, a w związku z tym działania ustawodawcy w zakresie stworzenia optymalnych warunków dla nowych firm są zdecydowanie oczekiwane przez środowisko biznesowe.
Powstaje jednak pytanie, czy unormowanie nowego typu spółki kapitałowej jest absolutnie konieczne. A może do osiągnięcia celu w postaci zaspokojenia potrzeb obrotu wystarczy nowelizacja obowiązujących regulacji dotyczących spółki kapitałowej lub spółki komandytowo-akcyjnej?
Podstawowe założenia PSA
1.Etapy tworzenia PSA
Do powstania PSA wymagane będzie: 1) zawarcie umowy spółki (w formie aktu notarialnego lub przy wykorzystaniu wzorca umowy), 2) ustanowienie organów spółki (wybór pośród dwóch modeli), 3) pokrycie kapitału akcyjnego (wkładem o wartości co najmniej 1 zł), 4) wpis do rejestru (możliwość złożenia wniosku o wpis spółki za pomocą systemu s24; będzie to ułatwienie względem obecnych rozwiązań właściwych dla spółki akcyjnej).
Projekt przewiduje znaczną swobodę akcjonariuszy w zakresie kształtowania treści umowy spółki. W szeregu kolejnych przepisów projektu wskazuje się wprost, że dana kwestia może zostać odmiennie uregulowana w umowie spółki lub nawet w regulaminie danego organu spółki (w odniesieniu do kwestii związanych z działaniem tego organu).
2. Struktura majątkowa PSA
W PSA tworzy się kapitał akcyjny, który ma stanowić bardziej płynną alternatywę dla kapitału zakładowego występującego w spółkach kapitałowych. Czym jest kapitał akcyjny? Projekt nie zawiera jego definicji. Wskazuje się, że na kapitał akcyjny przeznacza się wniesione na pokrycie akcji wkłady pieniężne oraz niepieniężne oraz że jego minimalna wysokość stanowi 1 zł. Wysokość kapitału określana jest przez zarząd na podstawie sumy wartości wniesionych wkładów, z wyłączeniem wkładów, które nie mają zdolności aportowej. Wysokość kapitału akcyjnego nie jest określana w umowie spółki, w związku z tym zmiana jego wysokości nie będzie skutkowała koniecznością zmiany umowy spółki.
W przeciwieństwie do środków stanowiących kapitał zakładowy spółek kapitałowych, środki stanowiące kapitał akcyjny będą mogły być wypłacane wspólnikom w kwocie wskazanej w uchwale akcjonariuszy (oprócz zysku). Wypłata z kapitału akcyjnego będzie jednak uwarunkowana wpisem zmiany jego wysokości do rejestru oraz nie będzie mogła doprowadzić do utraty przez spółkę zdolności do wykonywania zobowiązań pieniężnych. Rozwiązaniem mającym na celu zapewnienie ochrony wierzycieli spółki będzie dodatkowy obowiązek zasilania kapitału akcyjnego PSA poprzez przeznaczanie na niego co najmniej 8% zysku za dany rok obrotowy, dopóki kapitał ten nie osiągnie co najmniej 5% sumy zobowiązań spółki wynikających z zatwierdzonego sprawozdania finansowego za ostatni rok obrotowy (ale czy to realnie zabezpiecza wierzycieli przed nieściągnięciem swoich należności?).
3. Beznominałowe akcje
Akcje, na pokrycie których wnosi się wkłady pieniężne i niepieniężne, nie stanowią części kapitału akcyjnego, nie posiadają też wartości nominalnej. Dlatego w umowie spółki musi zostać obligatoryjnie wskazana cena emisyjna akcji.
Akcje nie będą znajdować odzwierciedlenia w kapitale akcyjnym, ale będą reprezentować prawa członkowskie akcjonariuszy w spółce. Akcje mogą być obejmowane przez założycieli, ale także inwestorów oraz osoby świadczące usługi na rzecz spółki w zamian za wkład pieniężny lub niepieniężny. Wkładem niepieniężnym na pokrycie akcji może być wszelki wkład mający wartość majątkową, w szczególności świadczenie pracy lub usług, a nawet potencjał twórczy (lecz taki wkład niepieniężny nie będzie przeznaczany na kapitał akcyjny i nie będzie miał wpływu na jego wysokość). Zdaniem projektodawców daje to możliwość połączenia wkładów finansowych dostarczanych przez inwestorów z unikalnymi umiejętnościami, wiedzą, pomysłami czy pracą założycieli.
Wkłady powinny zostać wniesione do spółki w ciągu trzech lat od dnia wpisu spółki do rejestru. PSA przez trzy lata może więc istnieć bez jakiegokolwiek zaangażowania kapitałowego akcjonariuszy, przy jednoczesnym wyłączeniu ich odpowiedzialności majątkowej. Co prawda w spółkach kapitałowych zasadą jest wyłączenie odpowiedzialności majątkowej wspólników, jednak funkcję gwarancyjną pełni w takiej sytuacji chociażby kapitał zakładowy.
Oznacza to:
- minimalne wymogi kapitałowe dla założycieli,
- możliwość obejmowania akcji za pracę, know-how, wiedzę bez kosztownych wycen,
- próbę zapewnienia różnorodnych form inwestycji,
- być może niewystarczające zabezpieczenie potencjalnych wierzycieli do czasu wniesienia wkładów.
4. Uprzywilejowanie założycieli
Projekt zakłada, że PSA może emitować akcje uprzywilejowane tj. o szczególnych uprawnieniach, które powinny być określone w umowie spółki.
Uprzywilejowanie może dotyczyć w szczególności prawa głosu, prawa do dywidendy lub podziału majątku w przypadku likwidacji spółki. Projekt nie przewiduje żadnych ograniczeń w zakresie uprzywilejowania akcji co do głosu, jak ma to miejsce w spółce akcyjnej, gdzie uprzywilejowanie dotyczące prawa głosu nie może przyznawać uprawnionemu więcej niż dwa głosy na jedną akcję. Ponadto z akcji uprzywilejowanych może wynikać szczególne uprawnienie, które zapewni założycielom spółki określony, stały udział w ogólnej liczbie głosów bez względu na fakt przystąpienia do spółki nowych inwestorów (w przypadku emisji nowych akcji).
5. Akcje w postaci niematerialnej
Akcje nie będą miały formy dokumentu i podlegać będą zarejestrowaniu w rejestrze akcjonariuszy. Oznacza to, że prawa do akcji wynikać będą z rejestru.
Formę niematerialną akcji uzasadnia się postępującą cyfryzacją wszystkich dziedzin życia gospodarczego, a także potrzebą zapewnienia bezpieczeństwa oraz pewności obrotu akcjami. Rejestr prowadzony będzie np. przez domy maklerskie czy notariuszy. Rejestr akcjonariuszy będzie jawny zarówno dla spółki, jak i dla każdego akcjonariusza. Co istotne, postać niematerialna akcji nie oznacza nadania PSA statusu spółki publicznej, a zatem nie wiąże się z przyznaniem PSA obowiązków spółki publicznej. W konsekwencji akcje te nie będą mogły być przedmiotem obrotu na rynku regulowanym.
6. Zbycie akcji
Do skutecznego zbycia lub obciążenia akcji PSA wystarczające będzie zachowanie formy dokumentowej pod rygorem nieważności. Nabycie akcji następuje z chwilą dokonania w rejestrze akcjonariuszy wpisu wskazującego nabywcę akcji oraz liczbę, rodzaj i serię nabytych akcji. Zbycie akcji nie w pełni pokrytej wymaga zgody spółki aż do chwili wniesienia wkładu w całości.
7. Reprezentacja PSA
Istotną nowością przewidzianą dla PSA jest możliwość wyboru pomiędzy modelem monistycznym a modelem dualistycznym w zakresie organów reprezentujących PSA.
Model dualistyczny zakłada istnienie zarządu jako organu uprawnionego do reprezentacji spółki oraz fakultatywnej rady nadzorczej (rada nadzorcza ma być fakultatywna a jednocześnie brak jest obligatoryjnego obowiązku powierzenia funkcji kontrolnych akcjonariuszom). Co ciekawe, umowa spółki może przewidywać uprawnienie rady nadzorczej PSA do samodzielnego określenia (w swojej uchwale) czynności, dla których podjęcia zarząd obowiązany będzie uzyskać zgodę rady nadzorczej, niezależnie od tego, czy umowa spółki określa już takie czynności. Wprowadza się zatem zdecydowanie mniej precyzyjny podział zadań pomiędzy zarządem a radą nadzorczą na rzecz szerokiego zakresu swobody akcjonariuszy w określeniu struktury i zasad funkcjonowania organów.
Model monistyczny zakłada z kolei powołanie Rady Dyrektorów – jednego organu, wzorowanego na board of directors, występującego w wielu ustawodawstwach zagranicznych, który skupiałby kompetencje zarządu oraz rady nadzorczej.
Wydaje się, że utworzenie jednego organu skupiającego wszystkie kompetencje w jednym ręku może utrudnić obiektywną ocenę działań tego organu, a zarazem znosić naturalne zabezpieczenia przed nieprawidłowościami czy działaniem na szkodę spółki. Jednak projektodawca wskazuje, że ryzyko ich wystąpienia można zniwelować poprzez dokonanie wewnętrznego podziału kompetencji na kompetencje zarządcze i kontrolne. W skład Rady Dyrektorów wchodziliby dyrektorzy wykonawczy (odpowiedzialni za prowadzenie spraw spółki, reprezentację spółki) i dyrektorzy niewykonawczy (pełniący funkcje kontrolne, sprawujący nadzór nad prowadzeniem przedsiębiorstwa spółki przez dyrektora wykonawczego).
Wprowadzenie modelu monistycznego może powodować pewne trudności praktyczne ze względu na oderwanie od polskiej tradycji prawnej, ale ma na celu przyciągnięcie zagranicznych inwestorów.
Wobec spółki członkowie zarządu i dyrektorzy podlegają ograniczeniom ustanowionym w umowie spółki, a także w uchwałach akcjonariuszy.
8. W PSA funkcjonować będzie Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy
Zwoływanie i przebieg walnych zgromadzeń PSA zostały poddane regułom zbliżonym do zasad odbywania zgromadzeń wspólników sp. z o.o. z elementami charakterystycznymi dla walnych zgromadzeń spółki akcyjnej. W odróżnieniu do WZA spółki akcyjnej, WZA prostej spółki akcyjnej co do zasady nie będą protokołowane w formie aktu notarialnego (co stanowi podobieństwo do spółki z o.o.). W protokole sporządzonym przez notariusza umieszczane będą obligatoryjnie jedynie uchwały w przedmiocie zmiany umowy spółki.
Żądanie zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia składane będzie zarządowi w formie dokumentowej.
9. Uproszczona procedura likwidacyjna PSA
Nie rezygnuje się z przeprowadzania postępowania konwokacyjnego, choć ma być ono uproszczone. Likwidatorzy o rozwiązaniu spółki ogłaszać będą jednokrotnie (a nie trzykrotnie), wzywając wierzycieli do zgłoszenia ich wierzytelności w terminie trzech miesięcy od daty ogłoszenia (a nie sześciu). Co więcej, podział majątku spółki między akcjonariuszy będzie mógł nastąpić bezpośrednio po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli (a nie dopiero z upływem roku od dnia ostatniego ogłoszenia o rozwiązaniu spółki).
Przewidziano również, na wzór spółek osobowych, możliwość przejęcia całego majątku spółki przez akcjonariusza, z obowiązkiem zaspokojenia wierzycieli i pozostałych akcjonariuszy (jeżeli tak postanowi walne zgromadzenie).
Podsumowanie
Pomysł utworzenia PSA uzasadniany jest brakiem odpowiedniego rodzaju spółki dla przedsiębiorców rozpoczynających działalność, a potrzebujących szybko zdobyć spory kapitał na rozwój. Istnienie zapotrzebowania na odpowiednie rozwiązania nie podlega wątpliwości.
Jednak zdania na temat PSA, od początku zaistnienia tej koncepcji w świadomości prawnej, pozostają podzielone. Wielu przedstawicieli doktryny wskazuje, że projekt PSA jest regulacją bardzo obszerną, o wysokim stopniu złożoności jej przepisów. Kontrastuje to z nazwą proponowanej spółki. Pojawiają się również głosy, że jest to konstrukcja zupełnie niepotrzebna, rozbijająca cały system prawa spółek, zawierająca mnóstwo błędów.
Niezwykle istotne jest takie ukształtowanie przepisów o PSA, aby potencjalny kontrahent, partner biznesowy otrzymał odpowiednie gwarancje zabezpieczenia swoich interesów. W przeciwnym razie nie zaryzykuje zainwestowania w PSA i pozostanie ona spółką jedynie na papierze.
Ustawodawca powinien wnikliwie ocenić skutki proponowanej regulacji, zwłaszcza że projekt normuje PSA jako podmiot o charakterze uniwersalnym.
