Dnia 15 czerwca 2023 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wydał wyczekiwany wyrok w sprawie C-520/21, w którym odpowiedział na pytania prejudycjalne zadane przez Sąd Rejonowy dla Warszawy–Śródmieścia pod sygn. akt. I C 1297/21. Wspominane pytania prejudycjalne dotyczyły tego, czy w przypadku uznania, że umowa kredytu zawarta przez bank i konsumenta jest od początku nieważna z powodu zawarcia w niej nieuczciwych warunków umownych, strony, oprócz zwrotu pieniędzy zapłaconych w wykonaniu tej umowy (bank – kapitału kredytu, konsument – rat, opłat, prowizji i składek ubezpieczeniowych) oraz odsetek ustawowych za opóźnienie od chwili wezwania do zapłaty, mogą domagać się także jakichkolwiek innych świadczeń, w tym należności (w szczególności wynagrodzenia, odszkodowania, zwrotu kosztów lub waloryzacji świadczenia).
Wspomnieć należy, iż opinię w tej sprawie przedstawił 16 lutego 2023 r. Rzecznik Generalny TSUE. W uzasadnieniu swojej opinii Rzecznik wskazał, iż przepisy Dyrektywa 93/13 z jednej strony nie pozwalają, by bank oprócz zwrotu kwoty równej udzielonemu kredytowi na podstawie unieważnionej umowy kredytowej, domagał się dodatkowych świadczeń od konsumentów, a z drugiej strony nie stoją na przeszkodzie, by takich dodatkowych świadczeń mógł się domagać od banku konsument.
Wydany przez TSUE wyrok stanowi potwierdzenie też przedstawionych w opinii Rzecznika Generalnego. W pierwszej kolejności TSUE podkreślił, iż Dyrektywa 93/13 nie reguluje bezpośrednio skutków nieważności umowy zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem po usunięciu nieuczciwych warunków. Określenie skutków, jakie pociąga za sobą takie stwierdzenie należy do państw członkowskich, poprzez ustanowienie w tym względzie przepisów, które powinny być zgodne z prawem europejskim, a w szczególności z celami Dyrektywy 93/13. Zgodność ta zależy w głównej mierze od tego czy przepisy krajowe pozwalają na przywrócenie prawnego i faktycznego stanu, w jakim znalazłby się konsument, gdyby umowa została uznana za nieważną. Ponadto, te przepisy nie powinny ograniczać odstraszającego efektu określonego w dyrektywie.
W konkluzji TSUE stwierdził, iż Dyrektywa 93/13 nie sprzeciwia się możliwości dochodzenia przez konsumenta wobec banku (w przypadku uznania umowy kredytu hipotecznego za nieważną) roszczeń wykraczających poza zwrot miesięcznych rat i kosztów zapłaconych z tytułu wykonania tej umowy, a także, w danym przypadku, poza zapłatę ustawowych odsetek za zwłokę od dnia wezwania do zapłaty. Ostateczna ocena, czy uwzględnienie takiego rodzaju roszczeń konsumenta będzie zgodne z celami Dyrektywy 93/13 i zasadą proporcjonalności, pozostaje jednak w gestii sądowi sądów krajowych. TSUE wykluczył natomiast jednoznacznie możliwość domagania się takich roszczeń przez bank od konsumenta. Przyznanie taki uprawnień bankowi w oczywisty sposób zniweczyłoby odstraszający skutek na przedsiębiorców zamierzony przez art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 oraz podważyłoby skuteczność ochrony przyznanej konsumentom.
Z treści tego wyroku wynika ponadto, iż konsumentowi należy się zwrot zapłaconych przez niego kwot wraz z odsetkami za opóźnienie od dnia wezwania banku do zapłaty, co powinno wpłynąć na zerwanie linii orzeczniczej powstałej na skutek wydania przez Sąd Najwyższy uchwały 7 maja 2021 r. (sygn. III CZP 6/21) określającej wymagalność roszczeń kredytobiorcy od chwili złożenia przez niego oświadczenia o akceptacji skutków nieważności umowy kredytu.
