Testament jest rozrządzeniem majątkowym na wypadek śmierci. Pozwala uporządkować sprawy majątkowe i rozdysponować gromadzonym za życia majątkiem zgodnie z wolą i oczekiwaniami testatora. Przy jego braku, po śmierci dochodzi do dziedziczenia ustawowego, a więc według zasad przewidzianych przez ustawodawcę. W braku najbliższych krewnych i jednoczesnym braku testamentu spadek przypadnie gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu.
Czyli testament?
Testamentem zaś majątek możemy przekazać dowolnej osobie, dowolnemu podmiotowi, niespokrewnionemu. Wiele osób żyje obecnie w konkubinacie. Konkubenci na gruncie obecnie obowiązujących przepisów prawa nie dziedziczą z ustawy po sobie. Tylko testament pozwoli na dziedziczenie przez konkubenta. Podobnie, w przypadku woli przekazania części majątku po śmierci na rzecz fundacji, innej organizacji społecznej lub stowarzyszenia można to uczynić jedynie za pomocą testamentu. Zaś w firmach rodzinnych często potencjalny spadkobierca ustawowy ma zupełnie inne plany na przyszłość i nie zamierza uczestniczyć w kontynuacji prowadzenia przedsiębiorstwa rodziców, przekazywanego kolejnym pokoleniom.
Poza powołaniem spadkobiercy testament może zawierać szereg innych rozrządzeń. Przykładowo w testamencie można postanowić, że oznaczona osoba nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku – śmierci spadkodawcy. Jest to tzw. zapis windykacyjny. Pozwala on rozdysponować poszczególnymi przedmiotami/ prawami majątkowymi na określone osoby. Przy jego braku, dziedziczenie ustawowe będzie jedynie określać spadkobierców w częściach ułamkowych do całego spadku, bez przyznawania określonych przedmiotów konkretnemu spadkobiercy. Może to spowodować konflikt pomiędzy spadkobiercami co do przedmiotów które chciałby nabyć każdy z nich i uniemożliwić na dalszym etapie rozdysponowanie konkretnym przedmiotem, z powodu chociażby wielości uprawnionych do jednego przedmiotu, trudności w porozumieniu się co do sposobu, warunków jego zbycia czy innej formy zadysponowania, gospodarowania.
Prawidłowo sporządzony testament pozwoli uporządkować sprawy majątkowe na przyszłość oraz uniknąć, a co najmniej, zminimalizować ryzyko sporu w rodzinie po śmierci testatora. Stanowi on wyraz woli testatora i powinien w razie wątpliwości być tłumaczony tak, ażeby zapewnić możliwie najpełniejsze urzeczywistnienie woli spadkodawcy.
Wadą testamentu, o ile można nazwać to „wadą” jest fakt, iż testament nie dostosowuje się do aktualnej sytuacji życiowej testatora. Wobec powyższego, należy pamiętać, żeby w przypadku zmiany sytuacji rodzinnej, życiowej, relacji z potencjalnymi spadkobiercami, zaktualizować testament. Testament można bowiem w każdej chwili zmienić, odwołać.
Sporządzając testament należy zawsze mieć na uwadze ewentualne roszczenia o zachowek, z jakimi może wystąpić wobec spadkobiercy testamentowego wskazany w ustawie krąg osób – tj. zstępni, małżonek oraz rodzice spadkodawcy.
Testament jest z jednej strony czynnością prawną niezwykle doniosłą, ale jego spisanie wymaga dokładnej analizy możliwości zabezpieczenia w nim majątku na przyszłość, na następne pokolenia, aby uchronić w możliwie największym stopniu przed sporem w rodzinie i urzeczywistnić wolę testatora.
Niejednokrotnie w procesie sukcesji testament jest tylko jednym z elementów, dokumentów, które dopiero w połączeniu ze sobą, mogą skutecznie zabezpieczyć zarówno interesy nestorów, jak i ich firmy. Dlatego na etapie ich konstruowania należy zawsze rozpatrywać je w całości aby nie zawierały sprzecznych rozwiązań lub nie dających się do skutecznej realizacji, zgodnie z wolą nestora, w przyszłości.
Argumenty za?
- w przypadku testamentu notarialnego – forma notarialna stanowi bezpieczeństwo dokumentu – daje gwarancję ochrony dokumentu testamentu przed zniszczeniem przez zainteresowanych jego nieistnieniem oraz przed zagubieniem przez samego testatora – oryginał testamentu jest przechowywany przez notariusza, a po dziesięciu latach przekazywany jest do archiwum sądu,
- w przypadku testamentu notarialnego i jego rejestracji, zgodnie z wolą testatora, w Notarialnym Rejestrze Testamentów NORT, umożliwia potencjalnym spadkobiercom po śmierci testatora uzyskanie informacji o istnieniu/nieistnieniu notarialnego testamentu w NORT,
- testament notarialny jako spisany przez profesjonalistę stanowi gwarancję sformułowania woli testatora zgodnie z przepisami prawa i realizację jego zapisów po śmierci,
- chroni małżonka zmarłego w przypadku braku dzieci -, a gdy któreś nie żyje lub nie ma rodzeństwa z małżonkiem dziedziczą zstępni rodzeństwa, dopiero więc w braku zstępnych spadkodawcy, jego rodziców, rodzeństwa i ich zstępnych cały spadek przypada małżonkowi spadkodawcy – sporządzenie testamentu chroni w takiej sytuacji małżonka zmarłego, który będzie dziedziczyć na podstawie testamentu, niezależnie czy żyją rodzice, rodzeństwo, zstępni rodzeństwa zmarłego,
- w przypadku braku dzieci, małżonka, dzieci małżonka spadkodawcy czy krewnych brak testamentu skutkuje dziedziczeniem majątku przez gminę jako spadkobiercy ustawowemu,
- pozwala na przekazanie majątku po śmierci osobie niespokrewnionej z testatorem, oczywiście przy zachowaniu, gdy nie nastąpiło wydziedziczenie, uprawnienia dla najbliższych do dochodzenia od takiego spadkobiercy zachowku.
Argumenty przeciw?
- nie dostosowuje się do aktualnej sytuacji rodzinnej, życiowej testatora – w przypadku zmiany takiej sytuacji testator musi pamiętać o ewentualnej zmianie treści testamentu, odwołaniu poprzedniego testamentu, co jest oczywiście możliwe w każdym czasie.
Mając na uwadze powyższe, można by powiedzieć właściwie przy braku argumentów „przeciw”, sporządzenie za życia testamentu może pomóc testatorowi ochronić jego majątek wypracowany i zgromadzony przez całe życie i pozwolić na dalszą kontynuację podjętej działalności związanej z tym majątkiem zgodnie z założeniami i oczekiwaniami testatora. Dlatego nie należy odkładać jego sporządzenia na później, gdy nie będziemy już w stanie świadomie czy precyzyjnie wyrazić swojej woli. Pamiętając, że w każdej chwili testament można zmienić bądź odwołać.
