W tym wpisie przedstawimy przegląd najważniejszych informacji związanych z opodatkowaniem fundacji rodzinnych, które weszły do polskiej rzeczywistości prawnej 22 maja 2023 roku. Wprowadziły one nowe zasady dotyczące zarządzania majątkiem i planowania sukcesji w ramach polskiego systemu prawnego. Fundacje rodzinne, jako nowy instrument prawny, mają na celu ochronę majątku przedsiębiorstw rodzinnych i umożliwienie ich długoterminowego rozwoju poprzez skuteczną sukcesję.
Czy fundacja rodzinna jest zwolniona z podatku?
Fundacje rodzinne są zwolnione z podatku dochodowego od osób prawnych (CIT) w zakresie dochodów uzyskanych z działalności określonej w ustawie.
Ten zakres działalności ogranicza się do:
- zbywania mienia,
- najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie;
- przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach;
- nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze;
- udzielania pożyczek:
- spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały albo akcje,
- spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik,
- beneficjentom;
- obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej;
- produkcji przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych, z wyjątkiem przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych uzyskanych w ramach prowadzonych działów specjalnych produkcji rolnej oraz produktów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, o ile ilość produktów roślinnych lub zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub chowu, użytych do produkcji danego produktu stanowi co najmniej 50% tego produktu;
- gospodarki leśnej.
Jeśli działalność prowadzona przez fundację rodzinną wykroczy poza wspomniany w ustawie zakres, to będzie ona zobligowana do opodatkowania osiągniętych dochodów sankcyjną stawką w wysokości 25%. Ustawa nie dopuszcza korzystania przez fundację z opodatkowania w formie ryczałtu od dochodu spółek. Środki otrzymane przez fundację rodzinną od spółek operacyjnych będą zwolnione z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób prawnych oraz podatku od spadków i darowizn.
Podatki fundacji rodzinnej
Fundacja rodzinna jest osobą prawną powołaną w celu gromadzenia mienia oraz zarządzania nim w interesie sukcesorów. W zakresie w jakim fundacja wykonuje dozwoloną działalność gospodarczą oraz otrzymuje mienie tytułem darowizny nie płaci podatku dochodowego od osiągniętych przychodów – wynika to z podmiotowego zwolnienia zdefiniowanego w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych. Ustawodawca przewidział jednak sytuacje w których zapłaci ona podatek CIT.
Opodatkowanie wypłaty świadczeń
Podstawową czynnością w której fundacja rodzinna zapłaci podatek jest wypłata świadczenia. W przypadku gdy Fundacja Rodzinna wypłaci świadczenie dla beneficjenta należącego do zerowej grupy podatkowej (czyli małżonkę, małżonka, dzieci, wnuków, rodziców, dziadków, pasierba, pasierbicę, rodzeństwo, ojczyma i macochę) to w takiej sytuacji jedynie fundacja rodzinna zapłaci 15% podatku dochodowego od osób prawnych. Beneficjent skorzysta ze zwolnienia podmiotowego w podatku dochodowym od osób fizycznych. Nie wystąpi także podatek od spadków i darowizn. W przypadku gdy przedmiotem świadczenia lub mieniem, są rzeczy, prawa lub inne świadczenia w naturze, to podatek zapłaci beneficjent. Co istotne; dochody osiągane przez beneficjentów nie podlegają opodatkowaniu daniną solidarnościową.
Przykład I – opodatkowanie fundacji rodzinnej z jednym fundatorem i zstępnymi jako beneficjentami
Fundacja rodzinna z jednym fundatorem, w której statucie określono dwóch beneficjentów (zstępni fundatora). W przypadku wypłaty świadczeń na ich rzecz efektywne opodatkowanie wyniesie 15%. Podatek zapłaci tylko spółka. Dla beneficjentów nie należących do zerowej grupy podatkowej opodatkowanie będzie dwustopniowe. Najpierw 15% podatku dochodowego od osób prawnych zapłaci fundacja. Następnie 15% podatku dochodowego od osób fizycznych zapłaci beneficjent.
Przykład II – opodatkowanie fundacji rodzinnej z dwójką fundatorów
Gdy mamy dwóch fundatorów (braci), po 50% udziałów, a beneficjentów jest także dwoje – odpowiednio jedno dziecko każdego z fundatorów, to przy wypłacie świadczeń w pierwszym kroku 15% CIT zapłaci fundacja. W drugim kroku 50% świadczenia każdego z beneficjentów będzie korzystać ze zwolnienia PIT, jednakże drugie 50% już nie. Efektywne opodatkowanie wyniesie 22,5%.
Podatek od przychodów z budynków
Fundacja rodzinna objęta została również podatkiem zwanym podatkiem od przychodów z budynków. Jeżeli fundacja rodzinna posiadać będzie budynki to zobowiązana będzie naliczyć i odprowadzić podatek od przychodów z budynków. Co istotne fundacja posiada prawo do obniżenia należnego CIT od wypłaty świadczeń o wartość zapłaconego podatku od przychodów z budynków.
Opodatkowanie ukrytych zysków
Inną sytuacją, która powodować będzie w której fundacja rodzinna zapłaci 15% CIT są wszelkie transfery środków pieniężnych z fundacji do podmiotów powiązanych rozumiane jako ukryte zyski. Dotyczy to w szczególności różnych usług doradczych, zarządzania. Te transfery takie fundacja opodatkuje 15% CIT.
Opodatkowanie w przypadku rozwiązania fundacji rodzinnej
Korzystnym rozwiązaniem proponowanym przez ustawę jest opodatkowanie stawką 15 % CIT przy likwidacji fundacji rodzinnej. Pamiętajmy, iż opodatkowana będzie czysta wartość podatkowa mienia. Przez wartość podatkową mienia, o której mowa w ust. 3, rozumiemy wartość niezaliczoną uprzednio w jakiejkolwiek formie do kosztów uzyskania przychodów, jaka zostałaby przyjęta przez fundatora za taki koszt, gdyby składnik ten został przez niego odpłatnie zbyty bezpośrednio przed wniesieniem go do fundacji rodzinnej, nie wyższą od wartości rynkowej tego mienia. Dodatkowo, mienie otrzymane w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej stanowi przychód z innych źródeł i może podlegać opodatkowaniu PIT, zależnie od stopnia pokrewieństwa odbiorcy z fundatorem.
Wniesienie majątku do fundacji rodzinnej a podatki
Przy zakładaniu fundacji rodzinnej ustawodawca przewidział zwolnienie z opodatkowania wniesienia aktywów do fundacji rodzinnej. Neutralne podatkowo będzie także przeniesienie aktywów z zagranicznej fundacji rodzinnej.
Podatki fundatora i beneficjenta
Fundacja rodzinna jako płatnik zobowiązana jest opodatkować wypłacane świadczenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Wysokość opodatkowania zależy od proporcji mienia znajdującego się w Spisie Mienia oraz stopnia pokrewieństwa beneficjenta w stosunku do fundatora. Jeżeli spis mienia wskazuje, iż mienie do fundacji rodzinnej wniósł tylko fundator to proporcja mienia wynosi 100%. W takim przypadku Beneficjenci zaliczani do najbliższej rodziny (tzw zerowa grupa podatkowa) korzystać będą ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Jeżeli świadczenie otrzyma dalszy krewny podatek wyniesie 10%, dla niespokrewnionych 15% PIT.
Spis Mienia
Jest to dokument sporządzony w fundacji rodzinnej w którym uwzględnione są wszystkie darowizny wniesione do fundacji rodzinnej. A więc mienie wniesione przez fundatora i jego najbliższych – jako mienie wniesione przez fundatora oraz mienie wniesione przez fundację rodzinną – jest to mienie wniesione przez osoby z dalszej rodziny oraz niespokrewnione bądź inne podmioty. Proporcja mienia wynikająca ze spisu wpływa na wysokość zwolnienia z opodatkowania wypłacanych świadczeń.
Rozwód fundatorów – jak wpływa na podatki w fundacji rodzinnej?
W przypadku gdy mienie do fundacji wnoszą w równych częściach małżonkowie i oboje są fundatorami to na potrzeby ustalenia zwolnienia z opodatkowania wypłacanych świadczeń uważa się, że proporcja mienia dla każdego z nich wyniesie 100%. Gdy dojdzie do rozwodu, to byli małżonkowie będą musieli połowę otrzymanego świadczenia opodatkować PIT – jako część świadczenie pochodząca od byłego współmałżonka – brak pokrewieństwa. Nie zmieni się przy tym sytuacja wspólnych dzieci będących Beneficjentami. Ich świadczenia będą w całości korzystać ze zwolnienia z opodatkowania.
Odpowiedzialność majątkowa fundacji rodzinnej za zaległości podatkowe fundatora
Fundacja rodzinna odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z fundatorem w rozumieniu tej ustawy za zaległości podatkowe tego fundatora powstałe przed ustanowieniem fundacji rodzinnej. Zakres odpowiedzialności fundacji rodzinnej jest ograniczony do wartości majątku wniesionego przez fundatora do fundacji rodzinnej.
Czy fundacja rodzinna płaci VAT?
Fundacje rodzinne są również podatnikami VAT, co oznacza, że muszą odprowadzać VAT w takim samym zakresie jak inne podmioty gospodarcze, jeśli prowadzą działalność gospodarczą podlegającą temu podatkowi.
