Przekazanie firmy następnemu pokoleniu jest jednym z największych wyzwań, przed jakimi stają właściciele firm rodzinnych. Budowana przez lata z ogromnym zaangażowaniem firma stanowi często najcenniejszy składnik majątku rodziny. Decyzja o tym, komu i w jaki sposób ją przekazać ma więc fundamentalne znaczenie nie tylko dla przyszłości samego przedsiębiorstwa, ale także dla zabezpieczenia bytu finansowego rodziny.
Aby zrozumieć, jak skutecznie przekazać firmę dzieciom, warto najpierw przyjrzeć się czym dokładnie jest przedsiębiorstwo.
Czym jest przedsiębiorstwo?
Zgodnie z polskim Kodeksem cywilnym, przedsiębiorstwo jest zdefiniowane jako zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej.
Przedsiębiorstwo obejmuje następujące elementy:
- Oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa)
- Własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów oraz inne prawa rzeczowe
- Prawa wynikające z umów najmu, dzierżawy oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości
- Wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne
- Koncesje, licencje i zezwolenia
- Patenty i inne prawa własności przemysłowej
- Majątkowe prawa autorskie i pokrewne
- Tajemnice przedsiębiorstwa
- Księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej
Przedsiębiorstwo jest wyodrębnioną prawnie, organizacyjnie i ekonomicznie jednostką prowadzącą działalność gospodarczą, której celem jest produkcja dóbr, świadczenie usług lub handel w celu osiągania zysku. Może ono prowadzić działalność produkcyjną, handlową lub usługową.
Istotną cechą przedsiębiorstwa jest zorganizowanie składników materialnych i niematerialnych w sposób umożliwiający prowadzenie działalności gospodarczej. Przedsiębiorstwo posiada zdolność do czynności prawnych, a jego ustrój i forma działania są określone w przepisach prawa.
Fundacja rodzinna sposobem na sukcesję
Sukcesja w postaci utworzenia fundacji rodzinnej jest nowym rozwiązaniem prawnym w Polsce, wprowadzonym w 2023 roku, które oferuje liczne korzyści związane z przekazywaniem majątku. Fundacja rodzinna, jako osoba prawna, umożliwia gromadzenie, zarządzanie i dysponowanie majątkiem na rzecz określonych beneficjentów, takich jak członkowie rodziny fundatora, organizacje pożytku publicznego oraz także osoby niespokrewnione.
Fundacja rodzinna jest zakładana poprzez wpis do rejestru fundacji rodzinnych prowadzonego przez sąd. Fundator, którym może być osoba fizyczna, przenosi na fundację swój majątek, co pozwala na skoncentrowane zarządzanie nim. W statucie fundacji fundator precyzuje jej nazwę, siedzibę, cel, zasady działania, sposób powoływania organów oraz prawa i obowiązki beneficjentów, co zapewnia przejrzystość i kontrolę nad sposobem, w jaki majątek będzie zarządzany.
Jednym z kluczowych atutów fundacji rodzinnej jest możliwość zarządzania przekazanym majątkiem poprzez najem, dzierżawę, uczestnictwo w spółkach handlowych oraz nabywanie akcji i udziałów. Fundacja może również prowadzić działalność gospodarczą o charakterze pasywnym, np. inwestowanie środków, co sprzyja efektywnemu pomnażaniu majątku.
Beneficjenci fundacji mogą otrzymywać świadczenia pieniężne lub niepieniężne, takie jak finansowanie edukacji, pomoc finansową, pożyczki, spłatę zobowiązań czy usługi family office. Fundator ma możliwość określenia zasad przyznawania takich świadczeń w statucie, co zapewnia, że majątek będzie wykorzystywany zgodnie z jego wolą i na korzyść wyznaczonych osób.
Jak wygląda darowizna firmy dla dzieci – najważniejsze informacje
Przekazanie przedsiębiorstwa dzieciom w formie darowizny jest procesem, który wymaga spełnienia określonych formalności prawnych i podatkowych. Oto kluczowe kroki i aspekty tego procesu:
1. Umowa darowizny
Przekazanie przedsiębiorstwa musi być dokonane na podstawie umowy darowizny. Umowa ta powinna być sporządzona w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Jeśli w skład przedsiębiorstwa wchodzi nieruchomość, umowa darowizny musi być sporządzona w formie aktu notarialnego.
2. Protokół przekazania
Przedsiębiorca przekazujący przedsiębiorstwo powinien sporządzić protokół przekazania, który zawiera szczegółowy wykaz przekazywanych składników majątku. Protokół powinien zawierać datę przekazania, wymienienie poszczególnych elementów przedsiębiorstwa w ujęciu ilościowym i wartościowym, w tym wartość początkową i dotychczasowe umorzenie środków trwałych oraz wartość początkową wyposażenia.
Po omówieniu podstawowych kroków związanych z darowizną, przyjrzyjmy się teraz, jakie są jej skutki podatkowe.
Skutki podatkowe darowizny firmy dla dziecka (PIT, VAT)
Przekazanie firmy dziecku w formie darowizny wiąże się z różnymi skutkami podatkowymi, które należy uwzględnić zarówno w kontekście podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT), jak i podatku od towarów i usług (VAT). Oto szczegółowe omówienie tych skutków:
1. Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT)
- Zwolnienie z podatku: Darowizna przedsiębiorstwa na rzecz dziecka może być zwolniona z podatku dochodowego od osób fizycznych, pod warunkiem, że darowizna jest dokonana na rzecz najbliższej rodziny, co obejmuje dzieci. Aby skorzystać ze zwolnienia, konieczne jest zgłoszenie darowizny do urzędu skarbowego w ciągu sześciu miesięcy od jej dokonania.
- Amortyzacja środków trwałych: W przypadku darowizny środków trwałych, dziecko jako nowy właściciel może kontynuować amortyzację tych środków, uwzględniając dotychczasowe odpisy amortyzacyjne dokonane przez darczyńcę. Wartość początkowa środków trwałych pozostaje niezmieniona.
2. Podatek od towarów i usług (VAT)
- Zwolnienie z VAT: Darowizna przedsiębiorstwa na rzecz dziecka może być zwolniona z VAT, jeśli spełnione są określone warunki. Przede wszystkim, darowizna musi obejmować całe przedsiębiorstwo lub jego zorganizowaną część. W takim przypadku nie dochodzi do opodatkowania VAT, ponieważ przekazanie przedsiębiorstwa nie jest traktowane jako dostawa towarów ani świadczenie usług w rozumieniu przepisów o VAT.
- Korekta VAT: Jeśli darowizna obejmuje środki trwałe, które były objęte odliczeniem VAT przy ich nabyciu, może być konieczna korekta odliczonego VAT. Korekta ta dotyczy okresu, w którym środki trwałe były użytkowane przez darczyńcę, a jej celem jest dostosowanie odliczeń VAT do rzeczywistego okresu użytkowania.
3. Inne aspekty podatkowe
- Podatek od spadków i darowizn: Darowizna przedsiębiorstwa na rzecz dziecka podlega również przepisom o podatku od spadków i darowizn. Jednakże, darowizny na rzecz najbliższej rodziny (w tym dzieci) są zwolnione z tego podatku, pod warunkiem zgłoszenia darowizny do urzędu skarbowego w odpowiednim terminie.
- Dokumentacja i zgłoszenia: Ważne jest, aby odpowiednio udokumentować darowiznę i zgłosić ją do właściwych organów podatkowych. Należy sporządzić umowę darowizny oraz zgłosić darowiznę do urzędu skarbowego, aby skorzystać ze zwolnień podatkowych.
Znając już podatkowe implikacje darowizny, warto zrozumieć rolę cesji umów w tym procesie, aby zapewnić płynne przejęcie firmy przez nowe pokolenie.
Cesja umów firmy w procesie darowizny na rzecz dzieci
Cesja umów odgrywa istotną rolę w procesie przekazywania firmy dzieciom. Pozwala na przeniesienie praw i obowiązków wynikających z kluczowych umów na nowego właściciela firmy, czyli dziecko. Jest kluczowa w kontekście darowizny, gdzie występuje umowa jednostronna, w których świadczenie należy tylko do jednej strony. Cesja możliwa jest bez zgody drugiej strony.
Proces przeprowadzenia cesji umów
- Zawarcie umowy cesji pomiędzy cedentem (dotychczasowym właścicielem firmy) a cesjonariuszem (dzieckiem przejmującym firmę). Umowa powinna określać przedmiot cesji, strony i datę cesji.
- Uzyskanie zgody drugiej strony umowy (kontrahenta) na cesję, jeśli jest wymagana w przypadku umów wzajemnych.
- Zawiadomienie kontrahenta o dokonanej cesji. Powinien on zostać poinformowany na piśmie o przeniesieniu praw i obowiązków z umowy.
- Przeniesienie dokumentacji związanej z umowami cesjonowanymi na cesjonariusza (dziecko).
- Cesjonariusz (dziecko) wstępuje w prawa i obowiązki cedenta (dotychczasowego właściciela) wynikające z umów cesjonowanych.
Prawidłowo przeprowadzona cesja umów pozwala na płynne przejęcie firmy przez dziecko, zapewniając ciągłość prowadzonej działalności i utrzymanie kluczowych relacji biznesowych. Jest to istotny element procesu sukcesji w firmie rodzinnej.
Inne sposoby przekazania firmy dzieciom
Przekazanie firmy dzieciom może odbywać się na różne sposoby. Do alternatywnych metod należą:
1. Testament
Testament jest jednym z najczęściej stosowanych sposobów przekazania firmy dzieciom. Właściciel firmy może w testamencie określić, które z dzieci przejmie firmę lub jak mają być podzielone udziały w firmie.
2. Umowa dożywocia
Umowa dożywocia polega na przekazaniu własności firmy w zamian za dożywotnie utrzymanie. Właściciel firmy przekazuje firmę dziecku, które zobowiązuje się do zapewnienia mu utrzymania do końca życia. Jest to korzystne rozwiązanie, gdy właściciel chce zabezpieczyć swoją przyszłość, a jednocześnie przekazać firmę.
3. Sprzedaż
Sprzedaż firmy dzieciom jest kolejną opcją. Może to być sprzedaż po cenie rynkowej lub po preferencyjnej cenie. Sprzedaż pozwala na formalne przekazanie własności i może być korzystna z punktu widzenia podatkowego, jeśli jest odpowiednio zaplanowana.
4. Przekształcenie firmy w spółkę
Przekształcenie firmy w spółkę i przekazanie udziałów dzieciom to kolejna metoda. Właściciel może przekształcić jednoosobową działalność gospodarczą w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.) lub inną formę spółki, a następnie przekazać udziały dzieciom. To rozwiązanie może ułatwić zarządzanie firmą i jej sukcesję.
