Wyroki TSUE C-140/22 z dnia 7 grudnia 2023 r. i C-28/22 z dnia 14 grudnia 2023 r.
Nie będzie żadnym nadużyciem stwierdzenie, iż grudzień 2023 r., zapisze się jako jeden z najważniejszych miesięcy dla kredytobiorców posiadających kredyty powiązane z walutą obcą. TSUE w wyrokach C-140/22 z dnia 7 grudnia 2023 r. i C-28/22 z dnia 14 grudnia 2023 r. rozstrzygnął istotne zagadnienia z punktu widzenia umów kredytów indeksowanych i denominowanych do waluty obcej, kontynuując jednocześnie swoją prokonsumnecką linię orzeczniczą.
W pierwszym z wyżej wspominanych wyroków C-140/22 z dnia 7 grudnia 2023 r. TSUE orzekł, iż art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 roku należy interpretować w ten sposób, że w kontekście uznania nieważności w całości umowy kredytu hipotecznego zawartej z konsumentem przez instytucję bankową ze względu na to, iż umowa ta zawiera nieuczciwy warunek, bez którego nie może ona nadal obowiązywać:
– stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą wykonywanie praw, które konsument wywodzi z tej dyrektywy jest uzależnione od złożenia przez konsumenta przed sądem oświadczenia, w którym twierdzi on, po pierwsze, że nie wyraża zgody na utrzymywanie w mocy tego warunku, po drugie, iż jest świadomy, że nieważność wspomnianego warunku pociąga za sobą nieważność wspomnianej umowy, konsekwencji uznania tej nieważności oraz że wyraża zgodę na uznanie umowy za nieważną;
– stoją one na przeszkodzie temu, aby rekompensata żądana przez danego konsumenta z tytułu zwrotu kwot, które zapłacił on w wykonaniu rozpatrywanej umowy, została pomniejszona o równowartość odsetek, które bank otrzymałby, gdyby umowa ta pozostała w mocy.
Przekładając powyższą treść rozstrzygnięcia na prostszy język należy wskazać, iż zdaniem TSUE odsetki należne kredytobiorcy od banku powinny być naliczane od dnia doręczenia bankowi wezwania do zapłaty lub pozwu, a nie od dnia złożenia oświadczenia przez konsumenta oraz, że w przypadku uznania umowy kredytowej za nieważną, konsument ma prawo do zwrotu wszelkich uiszczonych świadczeń, bez potrącania odsetek na rzecz banku.
W kolejnym wyroku C-28/22 z dnia 14 grudnia 2023 r. TSUE rozstrzygnął ważkie kwestie rozpoczęcia biegu terminu przedawnienia dla banku, istnienia po stronie banku obowiązku weryfikacji tego czy konsument zna skutki nieważności umowy oraz korzystania przez banki z prawa zatrzymania.
TSUE podkreślił, iż różne terminy przedawnienia przewidziane dla stron umowy tworzą asymetrię środków prawnych, która narusza zasadę skuteczności ochrony przewidzianej w dyrektywie Rady 93/13/EWG. TSUE uznał, że taka asymetria narusza nie tylko unijną zasadę skuteczności, ale i podważa skutek zniechęcający przewidziany dyrektywą Rady 93/13/EWG, ponieważ zachęca bank, w następstwie pozasądowej reklamacji konsumenta, do pozostania bezczynnym lub do wydłużenia etapu pozasądowego poprzez przedłużenie negocjacji, aby termin przedawnienia roszczeń konsumenta upłynął. W konsekwencji TSUE orzekł, że wykładnia sądowa prawa krajowego, zgodnie z którą w następstwie uznania za nieważną umowy kredytu hipotecznego zawartej przez przedsiębiorcę z konsumentem z uwagi na zawarte w tej umowie nieuczciwe warunki (niedozwolone postanowienia umowne), termin przedawnienia roszczeń tego przedsiębiorcy wynikających z nieważności tej umowy rozpoczyna bieg dopiero od dnia, w którym staje się ona tzw. trwale bezskuteczna, podczas gdy termin przedawnienia roszczeń tego konsumenta wynikających z nieważności tej umowy rozpoczyna bieg w chwili, w której dowiedział się on lub powinien dowiedzieć się o nieuczciwym charakterze warunku powodującego tę nieważność – nie jest zgodna z art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 w związku z zasadą skuteczności.
Konkluzją wyżej przytoczonej treści rozstrzygnięcia jest zatem stwierdzenie, iż bieg terminów przedawnienia roszczeń stron nieważnej umowy powinien rozpocząć się jednocześnie, a rozpoczyna się on najwcześniej od dnia wezwania do zapłaty bądź od dnia złożenia reklamacji do banku przez kredytobiorcę.
W dalszej kolejności TSUE orzekł, iż banku nie mają obowiązku sprawdzać świadomości konsumenta, czy wiedział on o skutkach usunięcia nieuczciwych warunków zawartych w tej umowie lub o niemożności zachowania mocy wiążącej owej umowy w przypadku usunięcia tych warunków.
Odpowiadając w zakresie ostatniej z wyżej wskazanych kwestii TSUE zdecydowanie wskazał, iż bankom nie przysługuje prawo skutecznego skorzystania z prawa zatrzymania. Banki nie mogą zatem uzależniać zwrotu świadczeń otrzymanych od konsumenta od równoczesnego zaoferowania przez konsumenta zwrotu świadczeń otrzymanych od banku w postaci wypłaconego kapitału kredytu lub zabezpieczenia przez konsumenta dokonania takiego zwrotu.
