Projekt nowej ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary został opracowany w Ministerstwie Sprawiedliwości i skierowany w maju 2018 r. do prac w Rządowym Centrum Legislacji (nr z wykazu prac legislacyjnych Rady Ministrów UD74). Został przyjęty przez Radę Ministrów 8 stycznia 2019 r. W dniu 11 stycznia 2019 r. wpłynął do Sejmu, ale nie uzyskał nawet nr druku sejmowego i nie był przedmiotem prac legislacyjnych.
Projekt zakładał zmianę modelu odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary – z odpowiedzialności następczej na odpowiedzialność bezpośrednią, która byłaby niezależna od odpowiedzialności osoby fizycznej – sprawcy czynu zabronionego. Przyjęto, że kwestia popełnienia czynu zabronionego będzie podlegała rozstrzygnięciu przez sąd prowadzący postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności podmiotu zbiorowego. Odpowiedzialność penalna podmiotu zbiorowego, jak klasyczna odpowiedzialność karna, została uzależniona też od wystąpienia winy podmiotu zbiorowego – w nadzorze, wyborze albo organizacji podmiotu zbiorowego – przekładającej się na popełnienie przestępstwa. W projekcie wskazano wprost na czym może polegać nieprawidłowość w organizacji podmiotu zbiorowego, przekładająca się na ułatwienie czy umożliwienie popełnienia czynu zabronionego. Dla podmiotów zbiorowych oznacza to konieczność wprowadzenia procedur wewnętrznych, które miałyby zapobiegać popełnianiu takich czynów.
Zakładano również istotne zaostrzenie sankcji, m.in. podwyższenie wysokości kar pieniężnych do 30 000 000 zł.
Uznano, że postępowanie może być prowadzone niezależnie od postępowania karnego w sprawie o przestępstwo albo oba te postępowania mogą być prowadzone łącznie. Rozwiązania przyjęte w projekcie zostały oparte na założeniu racjonalnego i efektywnego charakteru postępowania w przedmiocie odpowiedzialności penalnej podmiotów zbiorowych. Co do samej odpowiedzialności, uznano, że powinna ona znajdować zastosowanie do spraw poważnych, a nie drobnych.
Projekt ustawy o odpowiedzialności penalnej podmiotów zbiorowych ze stycznia 2019 r. nie był wolny od istotnych mankamentów. Sam model odpowiedzialności zaproponowany w tym projekcie na pewno miałby szansę przełożyć się na dużą liczbę postępowań i ich większą dynamikę.
Ministerstwo Sprawiedliwości pracuje obecnie nad kolejnym projektem ustawy o odpowiedzialności penalnej podmiotów zbiorowych. Jego tekst nie został jeszcze udostępniony. Z zapowiedzi Ministerstwa Sprawiedliwości można wnosić, że utrzymany zostanie model odpowiedzialności penalnej podmiotów korporacyjnych, zaproponowany w projekcie z ze stycznia 2019 r., ale dojdzie do ograniczenia zakresu podmiotowego tej nowej ustawy jedynie do dużych przedsiębiorstw, a także do zaostrzenia surowości sankcji. Należy się też spodziewać, że w projektowanej ustawie dojdzie do implementacji nowej unijnej dyrektywy o ochronie sygnalistów, która weszła w życie w grudniu 2019 r.
