Spadkobierca czasem może okazać się nieodpowiednią osobą do dziedziczenia po zmarłym, który ufając, że dobrze lokuje swój majątek, pozostawił go potomnym. Czasem spadkodawca nie zdążył spisać testamentu i spadkobiercą może się okazać osoba z rodziny, która niewiele miała wspólnego ze spadkodawcą. Prawo cywilne przewiduje takie sytuacje i jasno wskazuje na niegodnego.
Kto może być uznany za niegodnego?
Niegodnym dziedziczenia może być każdy, kto ma mieć udział w spadku. Może to być zarówno spadkobierca, zapisobierca, ale również uprawniony z tytułu polecenia czy też uprawniony do zachowku.
Prawo cywilne przewiduje trzy przypadki kiedy osoba podlega uznaniu za niegodnego.
Pierwszy – Spadkobierca dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy. Będą to przestępstwa p przeciwko życiu, zdrowiu, wolności, wolności seksualnej, rodzinie i opiece (może to być np. zabójstwo, zgwałcenie, znęcanie się). Takim przestępstwem będzie także przestępstwo przeciwko mieniu spadkodawcy. I co ciekawe…. Wystarczy usiłowanie dokonania przestępstwa.
Drugi – Spadkobierca podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności. W tym przypadku mamy do czynienia z celowym działaniem spadkobiercy, który manipuluje spadkodawcą i posługując się nieprawdą skłania go do spisania testamentu, jego odwołania lub spisania w sposób nieważny. W przypadku groźby sytuacja wygląda jeszcze gorzej – spadkodawca jest np. zastraszany, co skutkować może podjęciem decyzji pod wpływem strachu u niezgodnej z własną wolą. Ważne, że zarówno podstęp i groźba musza skutkować spisaniem albo odwołaniem testamentu przez spadkodawcę.
Trzeci przypadek to zniszczenie lub ukrycie testamentu, którego zapisy się niekorzystne dla spadkobiercy lub podrobienie testamentu, jak również skorzystanie z testamentu podrobionego.
Kiedy spadkobierca nie będzie uznany za niegodnego?
Spadkobierca nie będzie uznany za niegodnego jeśli będzie mu przebaczone, tzn. spadkodawca np. nawiąże ponowne relacje rodzinne. Przebaczenie ma zastosowanie jeszcze za życia spadkodawcy, nigdy po jego śmierci.
Co jeśli spadkobierca zostanie uznany za niegodnego?
Jest wykluczony z dziedziczenia zarówno testamentowego jak i ustawowego i nie ma prawa do zachowku.
Kto jeszcze może być spadkobiercą niegodnym?
Projektowane zmiany przepisów, które są w konsultowane i opiniowane , mają wprowadzać zapisy, w których do przesłanek mogących stanowić podstawę uznania spadkobiercę przez sąd za niegodnego będzie można zaliczyć również:
po pierwsze – uporczywe uchylanie się od sprawowania opieki nad spadkodawcą,
po drugie – uporczywe niewykonywanie obowiązku alimentacyjnego wobec spadkodawcy.
Wystarczy, że jedna z tych przesłanek zostanie spełniona niezależnie, będą mogły, zgodnie z projektem, stanowić podstawę uznania spadkobiercy za niegodnego.
Dziedziczenie przez osobę, która uporczywie uchyla się od sprawowania opieki
Dziedziczenie przez osobę, która uporczywie uchyla się od sprawowania opieki nad spadkodawcą lub uporczywie nie wykonuje swojego obowiązku alimentacyjnego wobec spadkodawcy powszechnie uznawane jest za niesprawiedliwe i niesłuszne, a nawet niemoralne. Tymczasem spadkodawca może nie zdążyć, chociażby przykładowo z uwagi na nagłą zmianę stanu zdrowia, ze spisaniem testamentu obejmującego wydziedziczenie spadkobiercy z uwagi na uporczywe niedopełnianie względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych. W takiej sytuacji instytucja uznania za niegodnego może okazać się ochronna wobec majątku spadkodawcy i innych spadkobierców godnych jego nabycia po danym spadkodawcy.
Projekt zakłada również m.in. zmiany w zakresie ograniczenia kręgu spadkobierców ustawowych, nowe regulacje w zakresie biegu terminów do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku poprzez wprowadzenie regulacji określającej, że dla zachowania ustawowego terminu do złożenia takiego oświadczenia, wystarczające jest złożenie przed jego upływem wniosku do sądu o odebranie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku a nadto przekazanie do kompetencji sądu spadku rozpoznawanie wniosków o zezwolenie na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka lub osoby pozostającej pod opieką w postaci przyjęcia lub odrzucenia spadku.
Jak i kto może żądać uznania spadkobiercę za niegodnego?
Niegodnym dziedziczenia może być uznany tylko przez sąd. Złożyć pozew przeciw niemu może każdy, kto ma w tym interes i to nie tylko materialny, ale również moralny czy prawny.
Sądem właściwym miejscowo będzie zawsze sąd rejonowy albo okręgowy ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli takiego miejsca nie da się ustalić, to będzie nim sąd, gdzie znajduje się majątek spadkowy lub jego część. Takie powództwo może też być wzajemne, co również się zdarza. Złożenie pozwu w tym zakresie wiąże się z koniecznością udowodnienia okoliczności, które zaistniały, aby spadkobierca był uznany za niegodnego.
