Dzisiaj już nie ulega wątpliwości, że rola firm rodzinnych w polskiej gospodarce jest nie do przecenienia. Rodzinność stała się marką, którą warto chronić. Dlatego też wielu właścicieli rodzinnych biznesów zastanawia się jak skutecznie zabezpieczyć udziały w swojej firmie. Co zrobić, aby udziały pozostały w rodzinie przez kolejne pokolenia? Jak zabezpieczyć ryzyko „wejścia” do spółki osób niepożądanych? Jak nie doprowadzić do zachwiania działalności operacyjnej firmy i ryzyka paraliżu decyzyjnego? To tylko niektóre z pytań na jakie szukają odpowiedzi. Początkiem tych rozważań zawsze powinna być świadomość istniejących ryzyk oraz zaznajomienie się z możliwościami jakie oferuje prawo.
Wobec powyższego chcielibyśmy przybliżyć Państwu kluczowe aspekty związane z zabezpieczeniem udziałów w firmie rodzinnej oraz zwrócić uwagę na możliwe do zastosowania mechanizmy i rozwiązania prawne.
Wskazujemy przy tym, że w niniejszym tekście „udziałem” nazywane są udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, akcje w spółce akcyjnej i komandytowo-akcyjnej, ogół praw i obowiązków w spółce jawnej, partnerskiej, komandytowej.
Fakt pozostawania udziałów we wspólności ustawowej małżeńskiej
Istotną kwestią dotyczącą procesu zapewnienia bezpieczeństwa udziałów w biznesie rodzinnym jest ustalenie czy stanowią one składnik majątkowy przysługujący jedynie wspólnikowi czy też należący do majątku wspólnego małżonków.
Jeżeli bowiem wspólnik pozostaje w związku małżeńskim, w którym obowiązuje ustrój wspólności majątkowej a udziały zostały nabyte lub objęte w trakcie trwania tego małżeństwa, to z dużym prawdopodobieństwem zakładać należy, że pozostają one własnością obojga małżonków. Oznacza to, że pomimo, iż w sferze korporacyjnej udziały są w posiadaniu osoby wpisanej w księdze udziałów oraz w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, to w sensie majątkowym należą one do majątku wspólnego małżonków z oznaczonymi dla tego konsekwencjami w sferze prawa rodzinnego.
W celu ustalenia czy udziały przysługujące danemu wspólnikowi stanowią składnik majątku wspólnego tego wspólnika oraz jego małżonka konieczne jest ustalenie m.in. czy udziały zostały nabyte w trakcie trwania małżeństwa, w jaki sposób (jakim tytułem) doszło do nabycia udziałów oraz skąd pochodziły środki, które zostały przeznaczone na ich nabycie. Choćby dla samej świadomości warto dokonać tej analizy w swoim otoczeniu rodzinno-biznesowym.
Podstawową konsekwencją ulokowania udziałów w spółce w majątku wspólnym małżonków, w razie niepodjęcia przez wspólnika odpowiednich działań, będzie to, że w razie jego śmierci dziedziczeniu podlegać będzie jedynie, co do zasady, połowa przysługujących mu udziałów, gdyż, co do zasady, w połowie pozostaną one własnością żyjącego małżonka. Ponadto, ma to wpływ na możliwość swobodnego dysponowania udziałami przez wspólnika. W efekcie przeprowadzenie procesu zmiany pokoleniowej w firmie zgodnie z przyjętymi założeniami może być znacznie utrudnione.
Dlatego też wartym rozważenia powinno być podjęcie działań mających na celu wyodrębnienie udziałów z majątku wspólnego małżonków do majątku osobistego jednego z nich. Oczywiście po uprzedniej, wnikliwej, analizie skutków prawnych jakie będą się z tym wiązać.
