Ustawa o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw, która została 1 grudnia 2022 uchwalona przez Sejm, do polskiego porządku prawnego, poza pracą zdalną, wprowadza także prawo przeprowadzania przez pracodawcę – gdy jest to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia – kontroli pracowników na obecność alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu w ich organizmach.
Należy zaznaczyć, że dotychczas pracodawca miał obowiązek niedopuszczenia do pracy pracownika, jeżeli zachodziło uzasadnione podejrzenie, że stawił się on do pracy w stanie po użyciu alkoholu lub spożywał alkohol w czasie pracy. Na jego żądanie lub na żądanie pracownika badanie stanu trzeźwości pracownika przeprowadzał uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego. Uprawnienie to wynikało z ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. W ustawie przewidziano jednak dodatkowo, że to pracodawca ma prawo do przeprowadzenia przedmiotowej kontroli oraz że obejmuje ona także kontrolę na obecność środków działających podobnie do alkoholu (narkotyków). Do tej pory brak było podstawy na przeprowadzenie takiej kontroli i na niedopuszczenie pracownika do pracy z tego powodu.
Kontrola trzeźwości ma objąć badanie przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego za pomocą urządzenia posiadającego ważny dokument potwierdzający jego kalibrację lub wzorcowanie (alkomat). Określenia grupy lub grup pracowników objętych kontrolą trzeźwości i sposobu przeprowadzania kontroli trzeźwości, w tym rodzaju urządzenia wykorzystywanego do kontroli, czasu i częstotliwości jej przeprowadzania, pracodawca będzie miał obowiązek dokonać w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w obwieszczeniu, jeżeli pracodawca nie będzie objęty układem zbiorowym pracy lub nie będzie obowiązany do ustalenia regulaminu pracy. O wprowadzeniu kontroli trzeźwości, pracodawca będzie miał obowiązek poinformowania pracowników nie później niż 2 tygodnie przed rozpoczęciem jej przeprowadzania (nie będą to zatem kontrole wyrywkowe).
Pracodawca nie dopuści pracownika do pracy, jeżeli kontrola trzeźwości wykaże obecność alkoholu w organizmie pracownika wskazującą na stan po użyciu alkoholu albo stan nietrzeźwości w rozumieniu art. 46 ust. 2 albo 3 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi albo zachodzi uzasadnione podejrzenie, że pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu alkoholu albo w stanie nietrzeźwości lub spożywał alkohol w czasie pracy (analogicznie w przypadku środka działającego podobnie do alkoholu). Dopiero po niedopuszczeniu pracownika do pracy, na żądanie pracodawcy lub pracownika niedopuszczonego do pracy badanie stanu trzeźwości pracownika przeprowadzać będzie uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego.
Ustawa wprowadza możliwość przeprowadzania kontroli trzeźwości oraz kontroli na obecność w organizmie środków działających podobnie do alkoholu także przez przedsiębiorców niebędących pracodawcą, zatrudniających osoby fizyczne na innej podstawie niż stosunek pracy (np. na podstawie umów zlecenia, umów o dzieło) lub osoby prowadzące działalność gospodarczą na własny rachunek.
Ustawa w powyższym zakresie ma wejść w życie w terminie 14 dni od dnia jej ogłoszenia.
